Uraibu ni nini?

UFAFANUZI WA URAIBU (ADDICTION)

Uraibu ni hali ya utegemezi wa kimwili na/au kisaikolojia kwa mtu (kama vile madawa ya kulevya au pombe) au tabia (kama vile kamari au ngono), ambapo mtu anaendelea kutumia licha ya madhara yake. Ni ugonjwa sugu wa ubongo unaoathiri motisha, kumbukumbu, na tabia.

DALILI ZA URAIBU

Kifiziolojia (Phonical/Physical)

Kupungua au kuongezeka kwa uzito bila sababu ya msingi

Kutetemeka, jasho jingi, macho mekundu au yaliyovimba

Kukosa usingizi au kulala kupita kiasi

Uvumilivu (tolerance): kuhitaji kiasi kikubwa zaidi cha dawa ili kupata hisia zile zile

Dalili za kuachishwa (withdrawal symptoms): kichefuchefu, maumivu ya mwili, kutetemeka, hasira, nk.

Kihisia (Emotional)

Mabadiliko ya ghafla ya hisia (mood swings)

Wasiwasi, huzuni sugu, au hasira zisizoelezeka

Kukata tamaa au kujihisi hana thamani

Kujitenga na watu wanaomjali au familia

Kisaikolojia (Mental/Psychological)

Kuwepo kwa fikra za mara kwa mara za kutumia

Kukosa udhibiti wa maamuzi na kupoteza mwelekeo

Kusahau au kupoteza kumbukumbu

Uhalisia kupotoka (hallucinations au delusions kwa baadhi ya watumiaji)

SIFA ZA URAIBU

Ni sugu (chronic): Huu ni ugonjwa wa muda mrefu na unaweza kujirudia tena hata baada ya kupona (relapse).

Ni sugu lakini unatibika: Ingawa hauna tiba ya moja kwa moja, unaweza kudhibitiwa na maisha yakabadilika.

Unaathiri ubongo: Huathiri sehemu za ubongo zinazohusika na udhibiti wa tamaa, uamuzi, na kumbukumbu.

Unahitaji msaada wa kitaalamu na kijamii: Si suala la mapenzi au udhaifu wa tabia pekee.

Huambatana na unyanyapaa na aibu: Mara nyingi waathirika hujificha na kushindwa kutafuta msaada.

ATHARI ZA URAIBU

Kifiziolojia (Physically)

Magonjwa kama kansa, homa ya ini, UKIMWI, kifua kikuu

Kudhuriwa kwa viungo kama ini, figo, moyo na ubongo

Kushuka kwa kinga ya mwili na kuumwa mara kwa mara

Uchovu wa mara kwa mara na kupoteza nguvu kazini

Kihisia (Emotionally)

Kujihisi mwenye hatia au aibu

Kukata tamaa, kujitenga, na kujichukia

Hasira za mara kwa mara au hisia kali zisizo na msingi

Kujaribu kujiua (suicidal thoughts or attempts)

Kiuchumi (Economically)

Kupoteza ajira au kushindwa kufanya kazi ipasavyo

Kutumia fedha nyingi kwa ajili ya madawa badala ya mahitaji muhimu

Kukopa, kuuza mali au kujiingiza kwenye uhalifu ili kupata fedha

Kudhoofika kwa uwezo wa kifedha wa familia nzima

Kijamii (Socially)

Kuvunjika kwa mahusiano ya kifamilia na kirafiki

Kujitenga na jamii au kukataliwa

Kupoteza heshima na nafasi katika jamii

Kuongezeka kwa migogoro na vurugu katika familia au mtaa

Kiroho (Spiritually)

Kupoteza imani au mahusiano na Mungu

Kujihisi mchafu au asiye na tumaini la msamaha

Kushindwa kushiriki ibada au shughuli za kiroho

Kukosa amani ya ndani, hali ya kufarakana kiroho

HITIMISHO

Uraibu si tu suala la tabia bali ni ugonjwa wa kibinadamu unaohitaji msaada wa kina—kimwili, kiakili, kihisia, kiuchumi, kijamii na kiroho. Kumsaidia mraibu ni kumrudisha tena katika mzunguko wa maisha yenye matumaini, heshima na maana.